Bij partneralimentatie staan twee begrippen centraal: behoefte en draagkracht. De alimentatieverplichting hangt enerzijds af van de behoefte bij degene die de alimentatie nodig heeft en anderzijds van de draagkracht bij degene die de alimentatie moet betalen.
Voor het vaststellen van de behoefte van de partner die alimentatie claimt, kijkt de rechter naar de hoogte van het netto gezinsinkomen tijdens het huwelijk. Ook wordt er door de rechter gekeken naar het inkomsten- en uitgavenpatroon tijdens de laatste jaren van het huwelijk. Dit betekent bijvoorbeeld dat iemand die in relatief grote welvaart leefde tijdens het huwelijk (omdat de partner bijvoorbeeld een hoog inkomen had), in absolute zin, meer alimentatie kan eisen dan iemand die tijdens het huwelijk op bijstandsniveau leefde.
Berekening van alimentatie
Op het moment dat u of uw ex-partner onvoldoende inkomsten heeft om in het levensonderhoud te kunnen voorzien en zij of hij deze inkomsten in redelijkheid ook niet kan verwerven, zal de rechter beoordelen of – en hoeveel partneralimentatie er moet worden betaald. De rechter zal bij de vraag of iemand wel of niet in zijn of haar levensonderhoud kan voorzien niet alleen maar naar het inkomen van de partij de alimentatie verzoekt kijken.
Om de hoogte van de partneralimentatie vast te stellen, doorloopt de rechter de volgende stappen:
- Wat was het netto gezinsinkomen tijdens het huwelijk?
- De partner die behoefte heeft aan alimentatie heeft in principe recht op 60% van het netto gezinsinkomen zoals dat gold tijdens het huwelijk. Er wordt dus gekeken naar de financiële welstand van partijen tijdens het huwelijk. Aangezien leven in gezinsverband goedkoper is dan als alleenstaande, neemt de rechter aan dat 60% van het netto gezinsinkomen voldoende is om op hetzelfde welstandniveau te blijven. Dit betekent niet dat de partij die alimentatie moet voldoen, uiteindelijk slechts 40% van het netto gezinsinkomen te besteden heeft na de echtscheiding. Bij de volgende stap zal de rechter moeten vaststellen in hoeverre de partij die alimentatie moet betalen ook daadwerkelijk in staat is om aan deze norm te voldoen.
- Kan de betalende partner deze norm ook daadwerkelijk betalen? Het gaat bij het beantwoorden van deze vraag om de zogenaamde draagkracht van de alimentatieplichtige.
Hoe wordt de draagkracht bepaald?
Van degene die de alimentatie moet betalen (in de praktijk is dit vaak de man), wordt beoordeeld wat zijn draagkracht is. Voor het bereken van deze draagkracht wordt in eerste instantie gekeken naar het inkomen van de alimentatieplichtige. Maar op dit inkomen mogen bepaalde kosten in mindering worden gebracht, denk aan woonlasten en ziektekosten.
Om ervoor te zorgen dat het berekenen van de draagkracht bij alle rechtbanken in Nederland op dezelfde manier plaatsvindt, is er een landelijke richtlijn gemaakt. Deze richtlijn is bekend onder de naam: de tremanormen.
In de Tremanormen staat vermeld naar welke inkomsten en kosten moet worden gekeken bij het bepalen van de draagkracht van de partner die de alimentatie moet gaan betalen. Niet alle lasten worden automatisch in mindering op de draagkracht gebracht.
Schuldvraag speelt bij alimentatie geen rol
Tot 1971 speelde de schuldvraag een rol bij het recht op alimentatie. Een partner die overspel had gepleegd moest er rekening mee houden geen of minder alimentatie te krijgen. Sinds 1971 speelt deze schuldvraag bij het bepalen of iemand recht heeft op alimentatie geen rol meer.
Alleen in zeer uitzonderlijke gevallen zal een rechter nog tot het oordeel komen dat iemand geen recht heeft op alimentatie vanwege zijn of haar gedrag. U moet dan bijvoorbeeld denken aan de situatie dat de alimentatie-ontvanger de andere partner jarenlang (geestelijk) mishandeld heeft.
Indexering van alimentatie
De partneralimentatie wordt in beginsel elk jaar op 1 januari automatisch verhoogd met een indexeringspercentage. Het ministerie van justitie bepaalt elk jaar de hoogte van dit percentage. Deze verhoging vindt automatisch plaats en moet door de alimentatieplichtige zelf uitgerekend en betaald worden.
De jaarlijkse indexatie hoeft niet betaald te worden als u met uw ex-partner heeft afgesproken (en vastgelegd) dat de alimentatie jaarlijks niet verhoogd wordt. Ook kan de rechter bepalen dat de alimentatie gedurende een bepaalde periode (of voor altijd) niet verhoogd hoeft te worden.
Duur van de alimentatie
De duur van de alimentatieverplichting is geregeld in artikel 157 van boek 1 van het Burgerlijk Wetboek.
De alimentatieverplichting bestaat in principe voor de helft van de duur van het huwelijk met een maximum van 5 jaar.
Daarop bestaan echter een aantal uitzonderingen:
- als het huwelijk op het tijdstip van indiening van een verzoek tot echtscheiding langer heeft geduurd dan 15 jaar en de leeftijd van de tot alimentatiegerechtigde maximaal 10 jaar lager is dan diens pensioengerechtigde leeftijd;
- als er één of meer kinderen uit het huwelijk zijn geboren die nog niet de 12 jarige leeftijd hebben bereikt;
- als de alimentatiegerechtigde geboren is vóór 1 januari 1970 en diens leeftijd 10 jaar lager is dan de pensioengerechtigde leeftijd.
Als sprake is van één van deze uitzonderingen geldt de bepaling waaruit de langste termijn voortvloeit.
De termijn gaat lopen op het moment dat het huwelijk is ontbonden. Dat is het tijdstip waarop de uitspraak van de echtscheiding is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand.
Aan het einde van deze termijn is er nog een verlengingsmogelijkheid op grond van de redelijkheid en billijkheid. Aan toewijzing van een verzoek tot verlening worden door de rechter strenge eisen gesteld.
Wijziging van alimentatie
Als de alimentatie eenmaal is vastgesteld betekent dit niet dat de alimentatie nooit meer gewijzigd kan worden. Het is mogelijk dat de draagkracht van de alimentatie-betaler of de behoefte van de alimentatie-ontvanger verandert. In zo een situatie kan één van beide ex-partners de rechter verzoeken om de hoogte van de alimentatie te wijzigen of te beëindigen.
Voorbeelden van omstandigheden die tot een wijziging zouden kunnen leiden:
- de alimentatie-ontvanger gaat meer verdienen
- de alimentatie-betaler gaat samenwonen
- de alimentatie-betaler gaat meer of minder verdienen
- de woonlasten van de alimentatie-betaler wijzigen.
Bij een wijzigingsverzoek zal de rechter beoordelen of er inderdaad sprake is van een voldoende zware wijziging in de omstandigheden van de betreffende partner. Ook zal de rechter kritisch kijken naar de oorzaak van deze wijziging.
Kiest u of uw ex-partner er bijvoorbeeld zelf voor om ontslag in te dienen of uw inkomen op een andere manier opzettelijk te verlagen (en daarmee de draagkracht), dan zal de rechter waarschijnlijk tot het oordeel komen dat er onvoldoende reden is om de alimentatie te verlagen. Er is dan mogelijk sprake van vermijdbaar en verwijtbaar inkomensverlies.
Einde van de alimentatie
De termijn gaat lopen op het moment dat uw huwelijk door echtscheiding is ontbonden.
Daarnaast eindigt de alimentatie ook als:
- één van de (ex-)partners overlijdt
- de partner die de alimentatie ontvangt opnieuw gaat samenwonen, een geregistreerd partnerschap aangaat of gaat trouwen. Voor deze omstandigheid kunt u bij convenant ook een andere regeling treffen. Uw advocaat of mediator kan u daarbij adviseren.
Wat kan ik doen als mijn ex-partner de alimentatie niet betaalt?
Helaas komt het met enige regelmaat voor dat de alimentatie-betaler niet of niet op tijd zorg voor de betaling van de alimentatie. Het is in het algemeen verstandig om uw partner hier eerst schriftelijk op te wijzen en te benadrukken dat u de alimentatie tijdig en volledig wenst te ontvangen.
Als dit geen effect heeft, kunt u in principe het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) of een deurwaarder inschakelen om de alimentatiebedragen voor u te incasseren. Daarvoor is het dan wel nodig dat de alimentatiebedragen door de rechter zijn vastgesteld of bekrachtigd. Als dit niet het geval is, is het verstandig om eerst contact op te nemen met een in echtscheidingen gespecialiseerde advocaat. Deze advocaat kan de rechter dan verzoeken om de alimentatie alsnog officieel vast te leggen.
Servus advocatuur en mediation,
Goes, maart 2021
